el-Eşbâh ve’n-nezâ’ir /
الأشباه والنظائر
Katalog Kaynağı
DIB
Dil Kodu
Arapça
Dewey Yer Numarası
297.5011 İSC
Demirbaş
002527
Yazar
Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî el-Hanefî,
زین الدین ابن نجیم، زین الدین بن إبراهیم بن محمد المصري الحنفی
زین الدین ابن نجیم، زین الدین بن إبراهیم بن محمد المصري الحنفی
Yayın Bilgisi
Mısır 27 Cemâziyelâhir 969 [4 Mart 1562] , 1210 [1875-76]
Fiziksel Tanımlama
v+239 varak Nesih, mensur, 18 satır. 270x150mm, 150x90mm.
Genel Not
Tezhip özellikleri: Eserde konu başlıkları, “ve minhâ” gibi bazı kelimeler kırmızı mürekkeple yazılmış, bazı kelimelerin üzerine keşide çekilmiştir.
Kâğıt: Nohudi renkte filigransız kâğıt.
Mürekkep rengi: Siyah ve kırmızıdır.
Kayıt bilgileri: IIb varağında iki, 1a varağında beş tane, 12a varağında iki, 41a varağında bir tane, 146a varağında bir tane, 163a varağında bir tane, 237b varağında 4 tane Abdurrâhîm 1163 tarihli mühürler vardır.
Yazmanın başlangıç satırlarıبسم الله ... الحمد لله وکفی وسلام علی عباده الذین اصطفی وبعد فلما یسر الله تعالی باتمام کتاب الاشباه والنظایر الفقهیه علی مذهب الحنفیة المشتمل علی سبعة انواع اردت ان افهرسه
Yazmanın bitiş satırlarıوهذا اخر ما اوردناه من کتاب الاشباه والنظائر فی الفقه علی مذهب الامام الاعظم ... وکان الفراغ منه فی السابع والعشرین من جمادی الثانی سنة تسع وتسعین وتسعمایة ... تمت
Kondisyon: Eserin şirazesi dağılmış, cildi gövdeden ayrılmaya yüz tutmuş, bazı varakları kağıt yapıştırmak suretiyle tamir görmüş, bazı varakları kitap kurtları tarafından tahribata maruz kalmış, bazı formalar ve sayfalar birbirinden ve ciltten ayrılmış, sayfaların dikişleri kopmuş, bazı varaklar su almış, lekeler oluşmuş, mürekkep dağılmış, sayfalar yıpranmıştır.
Diğer özellikler: İslâm hukukundaki küllî kaideleri ve benzer meselelerin tâbi olduğu ortak veya farklı hükümleri konu alan eserdir. Eser yedi bölümden (fen) oluşmaktadır. Birinci bölümün ilk kısmında altı küllî kaide yer alır. Burada esas itibariyle, İbnü’s-Sübkî (Taceddin Subkî) (ö. 771/1370) ve Süyûtî’nin (ö. 911/1505) aynı isimle anılan kitaplarının ilk bölümündeki beş küllî kaidenin ele alındığını söylemek mümkündür. İkinci kısımda yine genel hüküm ve prensipler mahiyetinde olan on dokuz kaide yer almıştır. İkinci bölüm daha önce yazmış olduğu “fevâid”e ayrılmaktadır. Klasik fıkıh kitaplarının sistematiğine göre alt bölümlere ayrılan bu bölümde çeşitli konulara dair önemli bilgiler genel hükümler şeklinde verilirken bunların istisnalarına da işaret edilmiştir. Üçüncü bölüm İslâm hukukunda çokça karşılaşılan meseleleri ihtiva etmektedir. Ehliyet, ehliyet arızaları, gayri müslimlerin mükellefiyetleri, mülkiyet, hukukî işlemler, nakit para ile ilgili meseleler, borçlar, düşürülmesi mümkün olan ve olmayan haklar, ibadetler bu bölümde ele alınmıştır. Dördüncü bölüm bir nevi bilmece (elgâz) tarzında fıkhî sorulara ve cevaplarına ayrılmıştır. İbn Nüceym bu bölümü, Seriyyüddin İbnü’ş-Şıhne’nin (ö. 921/1515) ez-Zehâ’irü’l-Eşrefiyye fî Elgâzi’l-Hanefiyye adlı kitabından seçmeler yaparak kaleme almıştır. Beşinci bölüm hiyel, altıncı bölüm furûk hakkındadır. İbn Nüceym altıncı bölümde, Kerâbîsî’nin (ö. 248/862) Kitâbü’l-Furûķ fi’l-Fürû’ (Telķîhu’l-Mahbûbî) adıyla anılan eserinden faydalanmıştır. Hamevî’nin (ö. 1098/1687) Gamzü ‘Uyûni’l-Besâ’ir isimli şerhinin İstanbul baskısının (1290) sonunda “Tetimmetü’l-Furûk” adıyla bu altıncı bölümün zeyli mahiyetinde bir risâle yer almaktadır ki gerek bu baskıda gerekse Keşfü’z-zunûn’da bu risâlenin Zeynüddin İbn Nüceym’in kardeşi Sirâceddin İbn Nüceym’e (ö. 1005/1596) ait olduğu belirtilmektedir. Ancak İbn Âbidîn, (ö. 1252/1836) risâlenin asıl kitabın müellifi Zeynüddin İbn Nüceym’e ait olduğunu ve kendisinde müellif hattıyla yazılmış müsvedde halindeki nüshanın bulunduğunu belirtmektedir. Eserin yedinci bölümü bazı Hanefî hukukçularının fıkhî konularla ilgili hâtıra ve menkıbelerine ayrılmıştır. 13-14, 14-15, 17-18, 92-93, 99-100, 117-118, 119-120, 125-126, 130-131, 132-133, 133-134, 134-135, 138-139, 139-140, 140-141, 171-172, 172-173, 200-201, 218-219, 221-222, varakları arasında şukka vardır. Eserin derkenarlarında hâşiyeler vardır. Son iki varağı boştur. IIIa-12a varağı arası fihristtir. Eser 237b varağında bitmiş olup 238a-239b varakları arası boştur. Eserde sayfa sonundaki kelime ile diğer sayfadaki kelime aynı yazılarak rakabe kaydı oluşturulmuştur. Eser ismi 1b varağının Besmeleden sonraki ikinci satırında yer almakta olup müellif ismi, eser siminden bulunmuştur.
Rakabe kaydı: Vardır.
Ferağ Kaydı: 237b varağında ferağ kaydı vardır.
Kâğıt: Nohudi renkte filigransız kâğıt.
Mürekkep rengi: Siyah ve kırmızıdır.
Kayıt bilgileri: IIb varağında iki, 1a varağında beş tane, 12a varağında iki, 41a varağında bir tane, 146a varağında bir tane, 163a varağında bir tane, 237b varağında 4 tane Abdurrâhîm 1163 tarihli mühürler vardır.
Yazmanın başlangıç satırlarıبسم الله ... الحمد لله وکفی وسلام علی عباده الذین اصطفی وبعد فلما یسر الله تعالی باتمام کتاب الاشباه والنظایر الفقهیه علی مذهب الحنفیة المشتمل علی سبعة انواع اردت ان افهرسه
Yazmanın bitiş satırlarıوهذا اخر ما اوردناه من کتاب الاشباه والنظائر فی الفقه علی مذهب الامام الاعظم ... وکان الفراغ منه فی السابع والعشرین من جمادی الثانی سنة تسع وتسعین وتسعمایة ... تمت
Kondisyon: Eserin şirazesi dağılmış, cildi gövdeden ayrılmaya yüz tutmuş, bazı varakları kağıt yapıştırmak suretiyle tamir görmüş, bazı varakları kitap kurtları tarafından tahribata maruz kalmış, bazı formalar ve sayfalar birbirinden ve ciltten ayrılmış, sayfaların dikişleri kopmuş, bazı varaklar su almış, lekeler oluşmuş, mürekkep dağılmış, sayfalar yıpranmıştır.
Diğer özellikler: İslâm hukukundaki küllî kaideleri ve benzer meselelerin tâbi olduğu ortak veya farklı hükümleri konu alan eserdir. Eser yedi bölümden (fen) oluşmaktadır. Birinci bölümün ilk kısmında altı küllî kaide yer alır. Burada esas itibariyle, İbnü’s-Sübkî (Taceddin Subkî) (ö. 771/1370) ve Süyûtî’nin (ö. 911/1505) aynı isimle anılan kitaplarının ilk bölümündeki beş küllî kaidenin ele alındığını söylemek mümkündür. İkinci kısımda yine genel hüküm ve prensipler mahiyetinde olan on dokuz kaide yer almıştır. İkinci bölüm daha önce yazmış olduğu “fevâid”e ayrılmaktadır. Klasik fıkıh kitaplarının sistematiğine göre alt bölümlere ayrılan bu bölümde çeşitli konulara dair önemli bilgiler genel hükümler şeklinde verilirken bunların istisnalarına da işaret edilmiştir. Üçüncü bölüm İslâm hukukunda çokça karşılaşılan meseleleri ihtiva etmektedir. Ehliyet, ehliyet arızaları, gayri müslimlerin mükellefiyetleri, mülkiyet, hukukî işlemler, nakit para ile ilgili meseleler, borçlar, düşürülmesi mümkün olan ve olmayan haklar, ibadetler bu bölümde ele alınmıştır. Dördüncü bölüm bir nevi bilmece (elgâz) tarzında fıkhî sorulara ve cevaplarına ayrılmıştır. İbn Nüceym bu bölümü, Seriyyüddin İbnü’ş-Şıhne’nin (ö. 921/1515) ez-Zehâ’irü’l-Eşrefiyye fî Elgâzi’l-Hanefiyye adlı kitabından seçmeler yaparak kaleme almıştır. Beşinci bölüm hiyel, altıncı bölüm furûk hakkındadır. İbn Nüceym altıncı bölümde, Kerâbîsî’nin (ö. 248/862) Kitâbü’l-Furûķ fi’l-Fürû’ (Telķîhu’l-Mahbûbî) adıyla anılan eserinden faydalanmıştır. Hamevî’nin (ö. 1098/1687) Gamzü ‘Uyûni’l-Besâ’ir isimli şerhinin İstanbul baskısının (1290) sonunda “Tetimmetü’l-Furûk” adıyla bu altıncı bölümün zeyli mahiyetinde bir risâle yer almaktadır ki gerek bu baskıda gerekse Keşfü’z-zunûn’da bu risâlenin Zeynüddin İbn Nüceym’in kardeşi Sirâceddin İbn Nüceym’e (ö. 1005/1596) ait olduğu belirtilmektedir. Ancak İbn Âbidîn, (ö. 1252/1836) risâlenin asıl kitabın müellifi Zeynüddin İbn Nüceym’e ait olduğunu ve kendisinde müellif hattıyla yazılmış müsvedde halindeki nüshanın bulunduğunu belirtmektedir. Eserin yedinci bölümü bazı Hanefî hukukçularının fıkhî konularla ilgili hâtıra ve menkıbelerine ayrılmıştır. 13-14, 14-15, 17-18, 92-93, 99-100, 117-118, 119-120, 125-126, 130-131, 132-133, 133-134, 134-135, 138-139, 139-140, 140-141, 171-172, 172-173, 200-201, 218-219, 221-222, varakları arasında şukka vardır. Eserin derkenarlarında hâşiyeler vardır. Son iki varağı boştur. IIIa-12a varağı arası fihristtir. Eser 237b varağında bitmiş olup 238a-239b varakları arası boştur. Eserde sayfa sonundaki kelime ile diğer sayfadaki kelime aynı yazılarak rakabe kaydı oluşturulmuştur. Eser ismi 1b varağının Besmeleden sonraki ikinci satırında yer almakta olup müellif ismi, eser siminden bulunmuştur.
Rakabe kaydı: Vardır.
Ferağ Kaydı: 237b varağında ferağ kaydı vardır.
Konu - Konusal Terim
Fıkıh __ Hanefî fıkhı
الفقه __ فقه الحنفي.
Fiqh __ Hanafi fiqh
الفقه __ فقه الحنفي.
Fiqh __ Hanafi fiqh
Alıntı- referanslar
DİA cilt: 11, sayfa: 458-459.